door: Gerrit

Op vrijdag 13 december had ik het genoegen om oud voorzitter en inmiddels ere-lid van de NLLGG, Rutger van Sleen te mogen interviewen. Eigenlijk een idee van Dennis Kuipers, de opvolger van Rutger en mijn voorganger, om de Nieuwsbrief wat meer elan te geven.

Gerrit: Hallo Rutger, leuk dat je mee wilt werken om dit te doen. In 2019 ben je al eens geïnterviewd door Pieter Beens dat was vooral technisch en ging over Linux.
In 2010 werd je geïnterviewd door Fabrice Mous, wat vooral ging over de vereniging, waarin je vertelde dat er onder de 300 leden te weinig actieve leden waren en er mogelijk over opheffing van de NLLGG moest worden nagedacht. Uiteindelijk ben je 12 lang voorzitter geweest, tot voorjaar 2022. We weten nu dat die opheffing gelukkig nooit heeft plaatsgevonden.

Gerrit: In dit interview wil ik meer ingaan op de vraag, wie is Rutger, wat was zijn visie en hoe heb jij de vereniging ervaren.

1. Wat inspireerde je om Linux te gaan gebruiken?

In mijn jeugd groeide ik op met verschillende generaties computers en de DOS en Windows versies die daar bij kwamen. Rond 1998 volgde ik de opleiding Technische Informatica, totaal Windows georiënteerd, een beetje programmeren in Pascal, en vooral leren hoe Windows en het office pakket werkten. Uiteindelijk heb ik de opleiding niet afgemaakt doordat het niet aansloot bij mijn interesses.
Via vrienden van die opleiding kwam ik op 18 jarige leeftijd in een studentenflat mensen tegen die met computers bezig waren en waarvan één mij wel shell-toegang wilde verlenen. Wist ik veel wat dat was. Toen ik vanuit huis inlogde met telnet, kreeg ik een prompt.
Ik wist toen niet echt wat ik hier verder mee moest, maar dat was Linux van toen voor mij. Maar gelukkig waren er ook mensen daar die zeiden dat je er een desktop van kon maken met grafische omgeving. Daardoor kwam ik in een rabbit-hole terecht waarin je steeds meer ontdekt en ben ik m’n eigen webserver gaan draaien, website gaan bouwen en steeds meer online gegaan. Ik heb me steeds meer systemen eigen gemaakt door gewoon te gaan uitproberen. Het was een tijd van computerkasten en dikke CRT-schermen verslepen voor een LAN-party in een oude schuur. In die tijd stelden we ook computers samen van hardware die we in het grofvuil hok van de studentenflat vonden. Daar zetten we dan Linux op, om te zien wat we er uit konden halen.

2. Waarvoor gebruikte je Linux, en welke software gebruikte je nog meer?

Ik ben zelf begonnen met, en gebruik nog steeds Debian. In de studentenflat hadden we een vaste netwerkaansluiting van 10Mbit (later werd dat 100Mbit) vanuit de universiteit. Daar had ik een aantal diensten op gezet, zoals een webserver, mail en irc.
Op mijn desktop heb ik een tijd nog Windows gebruikt, maar in 2008 ben ik volledig op Linux overgegaan en sindsdien niet anders meer gewend.
Ik ben nu bijna 14 jaar huisvader, maar in de periode daarvoor systeembeheerder geweest. Ik heb bij hostingbedrijfjes gewerkt waar ik de servers beheerde en alles wat daar bij komt kijken. We programmeerden ook eigen software. Achteraf vond ik het wel jammer dat we toen niet zo veel bijdroegen aan Open Source, we hadden wellicht veel meer kunnen bereiken dan met onze brouwsels. Met mijn eigen bedrijf heb ik ondersteuning verleend om Linux systemen in te richten en onderhouden. Vanuit die ervaring ook bij de NLLGG het serverbeheer gedaan. Van de twee servers die bij de NLLGG draaien ben ik de grondlegger en ik heb de huidige website opgezet, die nu aan vervanging toe is.

Mijn desktop gebruik is redelijk simplistisch, ik gebruik veel terminals om textbased dingen te doen. Verder gebruik ik Firefox, Thunderbird, Gimp voor fotobewerking, DigiKam voor fotocollectie. Mensen die mij op mijn laptop bezig zien, zien allerlei kleine schermpjes met commandline, maar dat zijn meestal mijn irc-client en muziekspeler. Verder heb ik nog steeds een eigen website op djslash.org – gemaakt met Hugo, een server in huis voor Nextcloud, een RaspberryPi met Kodi als mediacenter en een klein computertje met Home Assistant.

3. Wanneer werd je lid van de NLLGG en wanneer en waarom werd je voorzitter?

Eind 2009 ben ik lid geworden van de NLLGG. Een paar maanden later al aspirant bestuurslid en een half jaar later bestuurslid en voorzitter. We zaten toen aan tafel over de verdeling van rollen. Ik was al voorzitter geweest bij een andere vereniging, dus dat was me niet vreemd. Omdat één van de drie echt geen voorzitter wilde worden en de ander wel penningmeester, werd ik het. Tsja, dat ik dat vervolgens 12 jaar zou blijven, had ik van tevoren ook niet zo bedacht.

4. Wat was jouw stijl van voorzitterschap en hoe zag jij je rol?

Ik ben best wel actief geweest, een kartrekker en getracht zoveel mogelijk balletjes in de lucht te houden. Bijna dagelijks deed ik wel iets voor de NLLGG. Wat niet altijd even goed werkt, zowel voor je rol of als mens. Er waren periodes dat het meeste van de vereniging op mijn schouders lag en dat zijn niet altijd leuke tijden geweest. Mijn valkuil is dat als een ander het niet doet, dan doe ik het wel. Kan ik niet aanraden, dus pas daar voor op! Ik heb door de jaren heen moeten leren om meer los te laten. Het is een vereniging, dus er mag ook best wel wat vanuit de leden komen. Dat heb ik ook best wel vaak benadrukt. Ik zie de NLLGG nog steeds als een vereniging met veel potentie, maar dan heb je de leden nodig en moet je het samen doen, anders krijg je het niet voor elkaar.

5. Wat zijn je belangrijkste ervaringen die je als voorzitter hebt meegemaakt?

Onderdeel zijn van de NLLGG heeft me een heleboel leuke ervaringen opgeleverd. Ik ben met veel mensen en organisaties in contact gekomen. Met een aantal mensen is een dierbare vriendschap ontstaan. Wat ik ook ontzettend leuk vind, is dat bij landelijke bijeenkomsten mensen graag komen en met interesse luisteren, ondanks dat een sessie soms totaal niet bij hen aan sluit. Een belangrijke ontwikkeling was het moment dat we ons logo vervangen hebben om onze eigen identiteit te krijgen.

Er waren ook wel minder leuke ervaringen. Zoals een net-ingestemd bestuurslid die daarna compleet niks meer van zich laat horen. Het werd een heel gedoe, tot aan een extra ingelaste ALV om het lidmaatschap van die persoon op te heffen. Gelukkig had ik toen mensen in het bestuur zitten die daaraan goed hebben bijgedragen. Helaas hebben we ook een aantal keren moeten dreigen te moeten stoppen met de vereniging, omdat er niet genoeg bestuursleden waren. Zo ver is het gelukkig uiteindelijk niet gekomen. In mijn laatste paar jaar als voorzitter hadden we best een stabiel bestuur en dat was best wel fijn. Daarin merk je wel dat bij mensen met een druk leven het verenigingswerk snel op de achtergrond komt. Ruimte voor initiatie van nieuwe dingen was er niet altijd. Het komt erop neer dat er een beheersbare lange termijn planning is met behapbare activiteiten. Het lastige is dat op het moment dat je aan iets nieuws begint waarbij het uitgangspunt niet helder is, het weer makkelijk uiteen valt.

6. Hoe was de Linux adaptie binnen de samenleving in die tijd en wat waren toen de grootste uitdagingen en kansen?

In mijn beginperiode hebben we op verschillende maatschappelijke plekken verandering gezien. In München was de hele gemeente over gegaan op Open Source. Wat een tijd lang is goed gegaan, en waarin ze een voorbeeld zijn geweest. Dat veranderde door weerstand van een gemeenteraadslid die zei dat het voor hem niet goed werkte en later Microsoft die besloot daar het Duitse hoofdkantoor te openen.

Als vertegenwoordiger van de NLLGG heb ik nog een tijdje meegedacht in Open Source in het onderwijs, naar aanleiding het gebruik van Magister door scholen en het opdringen van Microsoft-producten aan alle leerlingen. Leerlingen konden toen hun werk niet inleveren wat was opgemaakt in Open/LibreOffice. Dat gaat nu gelukkig iets beter – al blijft het gebruik van gesloten software helaas nog steeds leidend.

Op huiskamerniveau en bij het midden- en kleinbedrijf zal er niet zoveel veranderen zolang de verkoop van een computer gepaard gaat met een voorgeïnstalleerde Windows. Maar wereldwijd draait heel het web zo’n beetje op Linux, Unix en BSD.
De jeugd krijgt ook alleen maar Android of iPad voorgeschoteld. Op scholen is Windows de standaard. Dus de jeugd heeft geen notie van Linux.

Door de jaren heen is de adoptie gegroeid, maar de dominantie van Microsoft blijft erg groot. Dan zegt men, “Android is toch ook Linux”? Ja dat klopt, op de achtergrond wel, maar nog steeds gesloten. Om nu te zeggen dat mensen daarmee massaal Linux zijn gaan gebruiken, nou nee.

7. Was er toen ook sprake van samenwerking met andere gelijkgestemde organisaties en was er sprake van kennisuitwisseling?

Ik heb meerdere meetings bijgewoond met HCC, NLnet, NLUUG, T-DOSE, FSFE, Bits of Freedom. Eigenlijk loopt dat altijd een beetje vast omdat iedereen zijn eigen doelen en eilandje heeft. Ik heb lang geprobeerd om dat dichter bij elkaar te brengen, maar dat vergt een lange adem. Her en der nog wat extra evenementen tussendoor gehad zoals Software Freedom Day in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag en het Open Source event in de Bibliotheek in Tilburg. Maar werkelijk de handen ineen slaan is er niet echt van gekomen.

8. Is er een verschil in doelgroep benadering toen je als voorzitter begon en toen je er mee stopte?

Uuuhhmm, jaaaa, denk ik… maar ook weer niet, de vereniging is er eigenlijk voor iedereen die Linux wil gebruiken. We hebben verschillende wegen bewandeld om meer bekendheid aan de NLLGG en daarmee aan Linux en open source te geven. Met social media, door bij andere organisaties langs te gaan en uit te nodigen. En we hebben ook een tijd lang in Linux Magazine een bladzijde gevuld. Het is alleen wel allemaal erg tijdsintensief en je bent afhankelijk van factoren die buiten jouw invloeden vallen.

Zo hebben we een tijd best succes gehad met een Facebook-pagina en community, via die weg zijn er mensen bij ons lid geworden. Maar op een gegeven moment liep de activiteit in de community terug en zagen we de interactie met onze berichten op de pagina teruglopen. Daarop is besloten om er niet langer tijd in te stoppen, ook omdat het niet te rijmen valt met waar de vereniging voor staat.

En bij Linux Magazine werden er steeds de voorwaarden voor het plaatsen van de NLLGG-pagina veranderd en dat werd daardoor op den duur ook niet meer houdbaar. Erg jammer, want daar zit natuurlijk een deel van je doelgroep.

9. Als je het over mocht doen, zou je het dan anders doen?

Dit is een tricky vraag, achteraf zou je het vaak anders doen. Lange stilte ……
Toen ik aspirant bestuurslid was hebben we een dag georganiseerd voor leden die iets wilden doen binnen de vereniging. Daar was best wel belangstelling voor. Dat was een goeie impuls, ware het niet dat we toen bezig waren met het opzetten van een nieuw bestuur. Het momentum was goed maar de timing verkeerd. Het is toen verwaterd en dat hebben we ook niet weer terug weten te krijgen. Maar eigenlijk moet je deze vraag aan mijn vrouw stellen, die heeft heel wat van mijn geklaag gehoord door de jaren heen. Rutger zijn vrouw vult aan, “je wilde eigenlijk graag dat de NLLGG een vereniging is die verbinding heeft met alle andere Open Source verenigingen waardoor je samen Open Source groter maakt in Nederland.Dat is alleen nooit goed van de grond gekomen.”
Door de jaren hebben we ook meerdere keren gepoogd om de kleine clubjes en verenigingen te organiseren. Als je mensen één op één spreekt bemerk je draagvlak. Dit kost tijd, maar is waardevol.

10. Wat zie je als belangrijke manieren om de boodschap van het Linux Evangelie bij de doelgroep te brengen?

Nou, ten eerste (schamper lachend), begin met niet het een evangelie te noemen. Er is een tijd geweest waarin Linux gebruikers afgaven op andere systemen, daar ben ik op een gegeven moment afstand van gaan nemen, want het is allemaal software. Alle software bevat wel ergens een fout, en er zijn zoveel factoren waardoor iets kan crashen, het gebeurt overal. Het is een gegeven dat het op enig moment weer een keer stuk gaat, wat je ook gebruikt. Het is goed om te beseffen dat de reden waarom jij voor Linux kiest, niet de reden voor een ander hoeft te zijn. De één kan voor Linux kiezen omdat hij zelf graag in code loopt te frutten, en vult Rutger zijn vrouw aan, “de ander heeft een man die zijn vrouw geen keus laat”. Onze dochter heeft een laptop waarvan het voor mij vanzelfsprekend was dat die onder Linux zou draaien. Ze weet niet beter, maar coden kan ze niet, en dat hoeft ze ook niet. Dat is soms een vooroordeel van mensen dat je moet kunnen coden, maar dat hoeft helemaal niet. “Zelfs mijn moeder kon Linux gebruiken”, vult Rutger zijn vrouw aan.

Tegenwoordig is veel webbased mogelijk, dus met een goedwerkende browser kom je al ver. Alle besturingssystemen en software zijn in de basis qua opzet, structuur en werking vrijwel hetzelfde, het oogt alleen anders. De keuzevrijheid van software en applicaties is voor veel mensen belangrijk om voor Linux te kiezen.
Samenwerking met andere clubjes en organisaties is een manier om de doelgroep te bereiken. Nodig mensen uit om een keer binnen te lopen en uit te proberen.
Het onderwijs als sector is wellicht interessant als doelgroep, maar zit muurvast in Google en Microsoft producten. Om de jeugd te bereiken heb je de ouders nodig, ook om naar de landelijke bijeenkomsten te komen. Daarom, om de toegang tot de vereniging laagdrempelig te houden is het verstandig de contributie laag te houden. Reiskosten komen namelijk bovenop je lidmaatschap prijs en je houdt ook de drempel laag.

Jonge kinderen en pubers zijn nauwelijks met open source bezig, sowieso zijn die veel meer gericht op tablets en telefoons. Maar op universiteiten en bij MBO’s vindt je waarschijnlijk meer geïnteresseerden.
Wat ook wel leuk is, is dat spelletjesplatform Steam een eigen handheld console heeft uitgebracht, en richten zich er daarmee ook op dat spellen gespeeld kunnen worden op Linux. Want die console is ook Linux. Daardoor zeggen veel mensen dat ze geen Windows installatie meer nodig hebben naast hun Linux-installatie.

11. Welke activiteiten en kennissessies zijn volgens jou het belangrijkste?

Oei, dat is een lastige. Ik heb vaak tegen de programmacommissie gezegd, probeer iets te doen voor de beginner die net komt kijken, en iets voor iemand die al langere tijd in Linux rond dobbert en iets voor de diehard. Ondanks dat die diehard-sessies voor sommigen boven hun pet gegrepen zijn, vinden ze het toch interessant. Je pikt er altijd wat van op. Ook de diehards staan open om de beginner nader uit te leggen. Dat is het leuke aan de Open Source community. Het moeilijkste voor de programmacommissie is dat ze af en toe sessies moeten herhalen omdat er 2 of 3 keer per jaar nieuwe mensen zijn. Voor hun is het leuker om steeds iets nieuws te organiseren. Vond ik zelf in ieder geval wel, haha.
Als bestuur hebben we tijdens de landelijke bijeenkomst regelmatig ook een vereniging-halfuurtje gehouden, om leden informeel te helpen bij vragen, projecten en als bestuur beter benaderbaar te zijn.
Een tijd lang hebben we ook iemand aangewezen die als gastheer optreedt om nieuwe mensen te benaderen, door te verwijzen en uitleg te geven. Dat heeft toen best wel een positieve bijdrage geleverd.

12. Heb je goede raad die je aan het huidige bestuur wilt meegeven?

Nou ik denk dat er in hetgeen we besproken hebben best wel wat te vinden is. Zoek vooral naar je eigen pad, hou het menselijke in de gaten. Dat is soms best wel pittig en kan frustratie opleveren. Het zou zonde zijn om het wiel opnieuw uit te vinden, dus ja, voortborduren op goede dingen uit het verleden is belangrijk, maar de Linux wereld staat niet stil. Er is afgelopen jaren zoveel ontwikkeling geweest. Blijf de actualiteit volgen ondanks dat het bijbenen best wel een uitdaging kan zijn. Het is ook maar gewoon vrijwilligerswerk, en soms verwachten, of zelfs eisen mensen wel veel van je. Ambitie is een goede drijfveer maar kan ook een valkuil zijn.

13. Wie zou jij als volgende geinterviewden graag zien?

Het is misschien wel leuk om een keer met de grondleggers van de NLLGG te gaan praten.

Gerrit: Rutger, het was leuk je te spreken, bedankt voor je tijd, en hopelijk tot ziens.